Een nieuw tijdperk van Agent-Centric Design

Met de komst van AI agents delegeren we in toenemende mate het bekijken en navigeren van webpagina’s. Ze browsen, klikken en nemen beslissingen voor ons. Deze transformatie heeft grote gevolgen voor traditionele gebruikersinterfaces en toegankelijkheidsnormen, aangezien digitale ervaringen
zich steeds meer richten op AI agents in plaats van menselijke gebruikers. Wat gebeurt er met User Experience Design (UX) als de gebruiker grotendeels de door designteams zorgvuldig ontworpen interfaces kan omzeilen?

Virtuele reisbegeleiders

Als digital designer maak ik dagelijks gebruik van diverse AI tools om mijn workflow efficiënter, analytischer en creatiever te maken. Dit voorjaar maakte ik tijdens een tweewekelijkse rondreis in het Verre Oosten voor het eerst in de privé
context gebruik van virtuele assistenten zoals ChatGPT en DeepSeek voor advies over bezienswaardigheden, restaurants en praktische tips over vervoer en tickets. Bij terugkeer realiseerde ik me dat we gedurende twee weken geen enkele website hadden geraadpleegd. Misschien omdat dit door de Great
Firewall en de ban van Google Search minder eenvoudig was, maar waarschijnlijk voornamelijk omdat websites gewoonweg overbodig bleken te zijn.

De virtuele assistenten geven verrassend relevante informatie voornamelijk wanneer de gevraagde informatie tamelijk specifiek is. Zo waren wij op zoek naarniet toeristische authentieke boeddhistische tempels die voornamelijk door locals worden gebruikt voor worshipping en rituelen. En waren we op zoek naar creatieve buurten waar mooi uitgedoste TikTok influencers poseren. Ten aanzien van hotels hadden we nog meer noten op onze zang. Virtuele assistenten kunnen goed omgaan met dit soort specifieke wensen en genereren output op
maat.

Tegelijkertijd verschenen er dit voorjaar artikelen die het einde van UI design aankondigen. We besteden het browsen van het internet in toenemende mate uit aan onze virtuele assistenten. Dit betekent dat websites steeds minder bezocht
worden door mensen en steeds meer door agents. Opvallend is dat deze artikelen worden geschreven door de uitvinders en godfathers van Human Centered Design, waaronder Jacob Nielsen en John Maeda. Misschien om hun mooie vakgebied van een ondergang te behoeden maar waarschijnlijk omdat deze visionairs als geen ander kunnen aanvoelen hoe het World Wide Web ingrijpend gaat veranderen door generative AI.

Hello Agents. Goodbye UI Design. RIP Accessibility.

Drie ultrakorte statements die de toekomst van het World Wide Web volgens usability pionier Jacob Nielsen samenvatten. In het artikel met deze titel staat een prachtige dramatische openingspassage: “Once, humans navigated the web manually. In the future, AI agents will act on our behalf, browsing, clicking, and deciding. This shift marks the end of traditional UI design and accessibility, ushering in a future where agents are the primary users of digital services.”

UI design en webtoegankelijkheid worden dus minder relevant.
AI agents vervangen user interfaces en disabled users zullen eenvoudigweg een AI agent kiezen die bij hen past. Dat gaat nog wel even duren. Jacob Nielsen schetst een overgangsperiode waarin simple autonomous agents, de agents waar we nu
mee werken, volledig autonoom worden. Tot 2030 zullen websites door zowel human users als AI agents bezocht worden.

Van hindernisbaan tot teleportatie

Ook creatief technoloog John Maeda neemt in zijn meest recente Design in Tech Report, gepresenteerd tijdens de laatste editie van SXSW, alvast afscheid van UI design. Hij noemt de traditionele user interface een ‘obstacle course’ wat voor
veel gebruikers die wel eens een vlucht of hotel boeken herkenbaar zal zijn.

Volgens Maeda worden we binnenkort met een simpele prompt “Reserve flights and book a hotel” direct geteleporteerd naar ons doel. UX evolueert naar AX, waarbij de UI wordt gereduceerd ten gunste van directe AI-uitvoering. In zijn
report stelt Maeda een intrigerende vraag die ons volgens hem de komende tijd zal blijven achtervolgen: “What happens to UX when the user can bypass 90% of your carefully crafted interface?”

Graphical User Interface

Voordat we ingaan op deze vraag is misschien geruststellend om de alarmerende berichten over het einde van UI design te relativeren. De graphical user interface (GUI) ontstond in de begindagen van het internet om de user experience, door middel van grafische elementen als iconen, buttons en menu’s,
gebruikersvriendelijker en intuïtiever te maken. Het navigeren van interfaces via text-gebaseerde commando’s was een nogal moeizame onderneming.

Waar Nielsen en Maeda enthousiast fantaseren over een toekomst waarin de interfacevolledig verdwijnt is het goed om te bedenken dat de GUI essentieel is voor een plezierige en efficiënte user experience.

Ook wil de consument niet altijd via een simpele prompt als “Reserve flights and book a hotel” geteleporteerd worden naar het einddoel, de boeking. Het browsen van visuele informatie is onderdeel van de ervaring. Je wilt het product van alle kanten bekijken en vergelijken. Dat geldt zelfs voor abstractere producten als een vliegreis waar je je zitplaats wilt zien.

De UI ontvouwt zich in de conversatie

User interfaces zullen niet zozeer minder grafisch worden of verdwijnen, wel verandert het paradigma van de website door de komst van AI agents. Websites zijn niet langer reeksen van aan elkaar gekoppelde statische templates maar zijn in het tijdperk van AI agents dynamisch: de user interface ontvouwt zich stapsgewijze in de conversatie.

Hiermee verdwijnt de hindernisbaan waar Maeda over spreekt. AI agents vereenvoudigen processen zoals het zoeken van informatie, shoppen en boeken. Time on task wordt teruggebracht. AI agents zorgen voor een efficiënte en persoonlijke gebruikerservaring.

Veel traditionele UX patterns zoals broodkruimels, snackbars, en chips die nu als strooigoed de user interface bevuilen zullen overbodig worden of spaarzamer worden gebruikt. De essentie van de evolutie van UX naar AX betekent niet dat
de user interface ‘iets vluchtigs’ wordt maar vooral het eind van het huidige paradigma van lineaire reeksen van webpagina’s die eruit zien als een A4-tje met een scrollbar en wat knoppen.

Dynamisch design

Al in de begindagen van het internet werd duidelijk dat websites op verschillende devices worden bekeken. De mobiele revolutie leidde tot responsive en adaptive webdesign waarmee voor het eerst in de geschiedenis design een dynamisch
gegeven werd. De interface schikt zich naar de context van de gebruiker, vooralsnog voornamelijk het device.

Er wordt al decennia gesproken over personalisatie van user interfaces. Dit was tot nu toe vooral een leeg buzzword omdat de methodologie en infrastructuur vooralsnog ontbrak (DEPT Trends 2024). Met de huidige komst van AI en ML
tools wordt personalisatie realiteit. Dit is feitelijk een volgende stap in responsive en adaptive design. De interface bouwt zich realtime in de interactie met degebruiker op en is dynamisch. De wijze waarop we informatie zoeken, shoppen en boeken wordt conversational.

Skills voor de AI-first designer

Gebruikers zullen inderdaad, zoals Maeda stelt en ik tijdens mijn vakantie ervaarde, ‘carefully crafted’ web interfaces omzeilen door gebruik te maken van AI agents. Nu ChatGPT het binnenkort mogelijk maakt, door een recentelijk aangekondigd partnership met e-commerce platform Shopify, om ook de
aankoop van producten door de agent zelf te laten doen zal dit toenemen.

Andersom kunnen Large Language Models als OpenAI en DeepSeek op maat worden gemaakt voor merken met specifieke richtlijnen en training. Deze zogenaamde Brand Language Models kunnen op websites worden geïmplementeerd voor een betere shopping experience en combineren de slagkracht van LLMs met brand governance (DEPT Trends 2025).

Het World Wide Web wordt agentic. UX designers gaan agentic systems en experiences ontwerpen. Deze leven overal, als volledig autonome agents, als virtual assistants op websites, en als chatbots op sociale kanalen. Het ontwerpen
van de agentic experience vindt niet alleen plaats aan de oppervlakte (GUI) maar speelt zich in toenemende mate af op een dieper niveau in het orchestreren van services en instructies. Information architecture, conversation design, operational thinking en behavioral economics zijn belangrijke skills voor de AI-first digital designer die een soort agent choreographer wordt. “The idea becomes a machine that makes the art.” Sol LeWitt

Design in het tijdperk van het algoritme

Omdat aesthetics vaak wordt onderbelicht in UX sluit ik dit artikel af met een citaat van de Amerikaanse conceptuele kunstenaar Sol LeWitt. Hij besteedde het maken van kunstwerken uit aan een team van assistenten die op basis van zijn instructies, we zouden dit nu algoritmes noemen, het kunstwerk creëerden. Creativiteit en vakmanschap manifesteren zich in het idee en de code.

Auteur: Henk Haaima, Creative Director Digital

Referenties

Practicing CRAFT: Keeping Ahead of the Machine – John Maeda
https://www.linkedin.com/pulse/practicing-craft-keeping-ahead-machine-john-maeda-dh33c

Building Applications with AI Agents: Chapter 3 User Experience Design

For Agentic Systems – Michael Albada – O’Reilly Media, Inc.
https://learning.oreilly.com/library/view/building-applications-with/9781098176495/

2025 Design in Tech Report at SXSW – John Maeda
https://johnmaeda.medium.com/autodesigners-on-autopilot-88c5b07609b9

Hello AI Agents: Goodbye UI Design, RIP Accessibility – Jacob Nielsen
https://www.uxtigers.com/post/ai-agents

No More User Interface? – Jacob Nielsen
https://www.uxtigers.com/post/no-more-ui

The Evolution of AI Products – Luke Wroblewski
https://www.lukew.com/ff/entry.asp?2096

Voor het schrijven van dit artikel is geen gebruik gemaakt van AI-agents met uitzondering van een check van de zinsopbouw.